Opleiding in Mosambiek vertrekpunt

 

Opleiding in Mosambiek

Inleiding

Die inligting in hierdie dokument is nie wetenskaplik nagevors nie, dit is gebou op persoonlike ervarings sowel as menings ingewin deur na kerk leiers te luister. Die geografiese fokus van die skrywe is ook gerig op die gebied wat ek die beste ken, nl die Tumbine sinode van die IRM (Gereformeerde Kerk in Mosambiek) Dit behoort in die eerste plek vir ‘n evangeliese gereformeerde hart, ‘n aanduiding te gee oor die belangrikste fokusse wat nodig is om die Gereformeerde Kerk in Mosambiek te help in hulle poging.

Die Tumbine sinode bestaan uit ongeveer 20 gemeentes wat weens verskeie redes nie baie sterk staan in wat ek noem: lidmate met ‘n persoonlike verhouding met die Here, nie. Mense is baie lief vir kerk wees, en daar is verskeie redes vir kerk wees. My beskrywing van ‘n Bybelse rede vir gemeente wees is wanneer die liefde van Christus verstaan word en daar dus ‘n begeerte ontstaan dat alle lidmate so ‘n persoonlike verhouding met die Here het dat dit hulle vul soos wat die wingerdstok die lote vul in Joh 15. Dan begin die Here onselfsugtig in mense werk sodat hulle vrugte na binne en buite sal dra wat dan by die bekering pas. Die motivering kom dan deur die inwonende Heilige Gees in mense en sal seker altyd ons verras in die manier waarop daar gefunksioneer word om effektief ligdraers te wees. Die tekens daarvan is mense wat omgee in woord en daad en dan op verrassende maniere kreatief ander dien sonder om terug te wil ontvang. Dit is ook ‘n holistiese beweging waarin alle aspekte van die lewe geraak word.

Tydens toerusting, is daar dus sekere denkwyses wat afgebreek moet word en ‘n aanleer van ‘n ware verhouding en vertroue.

Paar tradisionele gedagtes

Die afgelope paar nuwe areas wat ons besoek het, het ons gevind dat daar, soos die plaaslike dominee gesê het, by zero begin word. In so ‘n geval kan mens dan ook nie begin by die kruis nie. Die skeppingsverhaal word dan ‘n goeie beginpunt om God se geskiedenis te kan kontrasteer met die kulturele verstaan van geskiedenis. Kultureel herhaal die geskiedenis homself gereeld. Daar is selfs ‘n soort van ‘n inkarnasie model in mense se verstaan. Verder leef mense ook nie met ‘n toekomsverwagting nie. Daar is hoogstens ‘n geskiedenis, maar nie ‘n vooruit beplanning nie. Verder is daar ‘n baie sterk strewe daarna om niks te mag verander nie. Soos jy gebore is, so sal jy sterf. Moet daaraan nie toring nie, want verandering bring konflik. Die hoogste strewe is om deel te wees van die gemeenskap en om nie mens of gees kwaad te maak nie. Enige siektes of droogte en swaarkry is tekens van die balanse wat versteur is en herstel moet word. Daar moet dus uitgevind word wie die balanse gesteur het en daardie persone moet dan betaal daarvoor totdat die geeste weer tevrede is.

Meeste gebeure het geestelike oorsake. Indien jou oes swak is, beteken dit dat iemand anders jou krag gesteel het deur bv ‘n tradisionele geneser te kry en medisyne in jou land begrawe het om jou krag te steel vir hom. Alhoewel dit soms weg gesteek word, het dit duidelik geword uit ‘n doktors tesis wat ek gelees het dat dit selfs in gesofistikeerde plekke in Malawi steeds ‘n baie groot realiteit is.

‘n Verdere gedagte wat dit nog kompliseer is dat Christenskap volgens mense net bygevoeg kan word by ‘n reeds bestaande verstaan van verhoudings met geeste en balanse wat behou moet word. Dit is baie makliker so, want indien jy die sisteem wil verander ontwrig jy net.

Die vaste hiërargieë wat in die gemeenskappe bestaan mag ook nie verander word nie. Dikwels word leiers baie manipulerend om hulle posisies te bevestig en die wat onder hulle is onder te hou. Daar is dikwels groot sensitiwiteit oor hulle status en posisie en dit sal met baie moeite beskerm word. Grootheid word dus meestal nie gesien in nederigheid nie, maar in posisie en mag. Die mense en kinders aan die onderkant van die hiërargie word dikwels geen opsie gegun nie en word slagoffers van omstandighede. Fatalistiese denke is dus ook baie sterk. Daar is geen vermoë om te verander of te groei nie. Hulle wat wel opstaan en ontwikkel moet deur geweldige kritiek en vyandskap werk, want daar word gereken dat hulle ander se krag steel.

Verlossingsleer se basis

Geskiedenis

Soos verstaan kan word, kan daar dus nie net by die kruis begin word om verlossing te verstaan nie. Om hierdie rede probeer ek dan altyd by die skepping begin met ‘n verhaal van God voor die Skepping, dan die volgorde van ‘n mens wat na die beeld van God geskape is man en vrou en wat die opdrag kry om te heers. Om die aarde te vul en te ontwikkel in alle aspekte. ‘n Werkende mens in God se beeld as Sy verteenwoordiger in ‘n noue intieme verhouding met God. Dan loop die geskiedenis verder na ‘n boom en ‘n sondeval en skeiding tussen God en mens. Die mens word dus God se vyand en het al sy vermoë om die verhouding te herstel verloor het. Ek hou daarvan om dit sommer uit te beeld met mense wat dit illustreer. Die geskiedenis kan dan gevolg word deur die Ou Testament, maar in meeste gevalle is die stories van die ou Testament heeltemal onbekend. Hier is dus ‘n lang termyn proses nodig waar veral kinders saam met volwassenes aan Bybel verhale bloot gestel word, maar met ‘n verstaan van waar dit inpas in God se storie. God se storie gaan nooit terug nie, dit loop net vorentoe deur offerandes na wet profete na ‘n kruis. Die kruis verander alles en word die middelpunt van die geskiedenis. Nou loop dit in deur Jesus dissipels en volgelinge (die naam Christen kom net 3 maal in Bybel voor) gelei deur die Gees van God. Mense wat met liefde en verantwoordbaarheid met mekaar omgaan met ‘n taak om soos Jesus gestuur te wees na die verlore wêreld.  Hierdie proses waarin ons nou is, is nie die einde nie, want Jesus kom weer en God se storie loop uit op ‘n heerlike einde vir Sy kinders en ewige straf vir die res.

Hierdie kontras van God se storie teenoor die storie van die mens in die tradisionele denk sisteem moet iewers oorbrug word. Die Bybel wat die storie bekend maak, moet iewers sentraal staan in die proses.

God se hart

Om die liefde van God oor te dra is ‘n groot uitdaging. Wat dit moeilik maak is omdat verhoudings verstaan word as balanse. Ek doen dit vir jou en jy doen dat vir my. Die gedagte van opoffer vir ander maak nie sin nie, want in die tradisionele denke gee jy dan jou posisie prys en verloor jy wat jy jou hele lewe aan gewerk het as jy prys gee en opoffer. Mens tree eenvoudig op volgens jou posisie en status in die gemeenskap. Kinders is dikwels minder belangrik as die volwassene en so ook hulle behoeftes en so ook vroue teenoor mans. Een van die gevolge is dat mans nie ‘n liefdevolle verhouding met hulle kinders het nie. Daar sal nie aandag gegee word aan kinders se behoeftes nie, almal moet eenvoudig inpas en doen wat hulle rol is om te doen. Die gevolg is dat mans dikwels kinders gebruik vir hulle eie belange, sonder om ‘n goeie verhouding met hulle te hê.

Hierdie wederkerigheid is dan ook die basis van omkopery en dit is werklik in alle aspekte van die lewe ingeweef. Polisie maak hulle geld so en die onderwys stelsel, regstelsel, politiek, is deurspek daarvan, omtrent oral steek dit kop uit. Dikwels op grense moet mens jou dood sukkel om iets op die regte manier te doen. Die wetlike manier het dikwels feitlik onmoontlik geword.

As ek dus vir jong mense in ‘n dorp vra of daar ‘n Christen is wie hulle respek het en soos wie hulle wil wees, het ek nog nêrens ‘n positiewe antwoord gekry nie.

Een van die groot uitdagings is om mentors te kry om ‘n liefdevolle Vader beeld te kan vestig. God se storie maak nie sin as dit nie verstaan word nie.

Motivering van Christenskap word dikwels verdraai. In toerustings geleenthede, word daar erken dat baie mense kerk toe kom, maar nie in God belang stel nie, sommige soek eerder geleenthede om die kerk te kritiseer. Kritiek van ander is natuurlik nodig om eie posisie te versterk. Oral waar ek gevra het, word gesê dat daar baie sulke mense is. Die tweede rede is dikwels ‘n baie groot probleem vir enige sendingwerk. Daar word kerk toe gekom om iets te ontvang. Net deur ‘n Bybel te gee of ‘n paar skoene in die begin, word dit die norm en jare se sukkel draai nie sommer daardie idee om nie. Vandag oral in die kerk erken lidmate dat baie kerk toe kom net om iets te ontvang. Nog ‘n rede is dikwels posisie en leierskap en dan veral ook om ‘n begrafnis van aansien te kan hê. Nog ‘n rede is eenvoudig die posisie wat kerk wees en kore vir mense inhou. Hulle doen al die regte goed om daar aanvaarbaar te wees, maar stel nie in God belang nie. (dink elk geval God is te ver en sal hulle nooit raak sien nie). Lidmate erken dat daar ook baie sulke mense is. Dikwels as mens dan vra oor hoeveel mense daar is wat die Here regtig ken, dan kry ek dikwels die antwoord dat hulle wonder of daar sulkes in die gemeente is.

Verder word werk geregtigheid baie sterk beleef in die Kerk juis omdat wederkerigheid ‘n kenmerk van verhoudinge is.

Bybelkennis

Die meeste mense hier is nie lesers nie. Daar is in die eerste plek ‘n groot klomp wat nie geletterd is nie en die wat is, lees nie sommer die Bybel nie. Ons begin nou maar om op verskeie plekke te eksperimenteer met oudio Bybels in plaaslike tale.

As mens die gemeentes, veral in die platteland indeel in groepe waar daar ten minste een Bybel is met iemand wat glad genoeg lees om verstaan te kan word, dan is die groepe baie groot. Na so ‘n indeling gee ek dan ‘n vers om in die groepe te lees. Na die lees daarvan vra ek wat daar staan. Meestal kan niemand my antwoord. Dan lees ons weer. Dikwels sonder enige verstaan van wat gelees is. Dan na ‘n derde keer kom daar soms antwoorde wat heeltemal uit die konteks van die vers is, waar dinge sê soos: Jesus het aan die kruis gesterf vir ons sonde. Dan na ‘n paar ekstra kere van lees begin mense dan die vers self weergee. Die tweede stap is om te vra wat die Here vir ons deur daardie vers wil sê. Dit is ‘n nuwe proses. Dikwels kan mens hier mense help om self met die Here te praat en indien die boodskap op die ou end verstaan word, dan is die bevestiging dat hulle God gehoor het natuurlik van groot waarde. Die Here het jou gesien en het met jou gepraat! Die uitdaging is egter om die Bybel ‘n plek te gee in huise en gesinne, want dit speel geen rol in gemeenskappe behalwe in die 2 ure in die kerk gebou nie.

Dualisme

Dikwels is Bybel lees en ander religieuse gebeure in ervaringe van lidmate beperk tot Sondag in die erediens. Die idee is sterk dat God Sondae verheerlik word en Bybel gelees word en gebid word in die erediens. Dat die soort van geloofsuitlewinge in die huis plaasvind is baie vreemd. So ook hier is dit nodig om baie aandag daaraan te gee om gemeentelede te help verstaan dat ‘n sterk gemeente gebou is op gelowige families wat die Here met hulle hele lewe dien. Nie net op Sondae nie. As hulle die Here dien in 2 ure van die 168 ure van die week, wat dan van die ander ure?

Moenie die gevolge van die soort van denke onderskat nie. Politiek, sekuriteit, opvoeding, mediese werk ens. Word dikwels in ‘n ander klas geplaas as dinge soos bid bybel lees en evangelisasie. Die Here het niks te doen met die res nie. So word Godsdiens iets vir Sondag en die res is jyself en jou omstandighede wat bepaal. Dit is selfs vreemd as die Here iets te doen het met jou huwelik en gesin.

Verlossing

Die Teologie van verlossing pas in in die storie van God. Nou kom idees soos Jesus se sondeloosheid en dat Hy God en mens is handig te pas. Ek sal bv vra wie die ma van Jesus was en of sy mens was. Dan ook wie die pa van Jesus was aangesien Josef nie by Maria geslaap het nie. Saam met dit is daar paar maniere om die sondeskuld probleem te verduidelik. Dit is volgens my ook belangrik om die korrupsie van die mense en sy totale verdorwenheid ook te beklemtoon in ‘n wêreld wat dikwels die mens as goed beskryf. Die totale onvermoë van die mens en die Vader wat die redding bewerkstellig van Sy kant af. Al die sola’s van die reformasie word belangrik.

Hieruit kom daar dan ‘n verhouding wat soos reeds genoem is, soms ‘n groot uitdaging is om te verstaan en te beleef. Dit is juis die verlossing wat help om iets daarvan te kan beleef. Baie stories soos die verlore seun ens help met die uitdaging.

Vertroue

Hierdie uitdaging het baie te doen met die geeste en tradisies. Mense wat nie net in idees nie, maar in verhoudings met familie ‘n groep gevorm het waarin hulle oorleef. Om nou op ‘n punt te kom waar vertroue beteken die opgee van vertroue in die tradisies, is ‘n menslik onmoontlike skuif. Daar is net soveel vyandskap en ontwrigting wat daarmee saamgaan, dat dit net die Here is wat dit kan bewerkstellig.

Dit vat dikwels ‘n langtermyn verhouding om eerlik oor die goed te kan gesels. Ek hou daarvan om situasies te skep soos ‘n kind wat siek is en wat die gemeenskap doen om die probleem op te los vs. Wat die mense in die Kerk doen om die probleem op te los. Wat doen die Kerk as hulle gebede nie altyd werk nie. Ens.

So ook as iemand se oeste swakker is as ander, wat doen die gemeenskap en wat doen mense van die Kerk daaroor.

Dit loop dikwels uit op ‘n beskrywing van die 2 paaie waar daar drastiese besluite gemaak moet word. Dit help as mense dan reeds iets van ‘n intieme verhouding met die Here verstaan. Dit bring jou by die punt om te erken. Of ek nou doodgaan of ek nou lewe, ek gaan die Here dien!

Ek het dominees in die kerk gekry wat sal erken dat jy maar na die geeste kan gaan vir hulp indien daar vir ‘n sieke gebid is en hy nie gesond geword het nie.

Die vraag is hoe mens so ‘n diep vertrouensverhouding met die Here kan beleef, dat jy bereid is om die ander vertrouensverhoudings prys te gee. Dit is tog ons realiteit as gelowiges. Dit is veral moeilik in ‘n omgewing waar die pa kind ervaring nie die effektiewe metafoor is om die verhouding oor te dra nie. Die uitdaging is dat juis omdat dit so is, is daar geen verhouding wat gebruik kan word as metafoor nie.